Kuslar
Bir resme bakmak
İlk kez, Nicos Poulantzas’ın Türkçe’ye çevrilen bir kitabının kapağında görmüştüm MC Escher’in Gece ve Gündüz adlı resmini. Takılı kalmıştı zihnime tıpkı insanın ezberinde kalan bir dize gibi. Geceden gelen ve gün ışığına uçan siyah kuşlarıyla, gün ışığından gelen ve geceye uçan beyaz kuşlarıyla, iç içe geçen kuşlarıyla gözü hep yanıltan ve aynı anda farklı yönlere götüren bir resimdi. Yeryüzünün giderek siyah ve beyaz kuşlara dönüştüğü, siyah kuşların daha belirgin olduğu yerlerde beyaz kuşların görülmediği, beyaz kuşların belirgin olduğu yerlerde siyah kuşların görülmediği baş döndüren yön kaybettiren bir resimdi. Bir bakıma aynı yerden gelen ve aynı yere giden kuşların resmi, bir bakıma zıt yönlere giden zıt renkli kuşların resmi. Bu resme belki de en çok Afşar Timuçin’in “İçimizdeki bütün düzlükleri/İçimizde yalancı çıkaran yüksekler var” dizesi yakışırdı veya Nazım Hikmet’in “bir gönülde iki sevda olmaz/yalan/olabilir” dizesi. Belki de İsmet Özel’in “İnsanlar hangi dünyaya kulak kesilmişse diğerine sağır” dizesi. Kim bilir belki hepsi.
GECE VE GÜNDÜZ
Gece ve Gündüz sadece siyah ve beyazın simetrisi değildi. Her şeyin zıddına dönüşebilme, zıddı olma imkan ve tehlikesini içinde taşıdığını anlatıyordu. Sadece bunu değil kuşkusuz, beyaz kuşların siyah kuşların arasından süzüldüğünü. Beyaz kuşların siyahları, siyah kuşların beyazları var ettiğini de. Resmin koyu yanına baktığınızda açık yanındaki ayrıntıları, açık yanına baktığınızda koyu yandaki ayrıntıları gözden kaçırabilirsiniz. Resmin bütününe bakmak o kadar zor ki. Gözleri yorar.
Gerçek hangisi, gece nerede başlıyor ve gündüz nerede bitiyor? Siyah kuşlar nerede başlıyor, beyazlar nerede bitiyor? Neden yeryüzüne yaklaştıkça siyah ve beyaz kuşlar belirsiz hale geliyor. Yoksa uzaktan bambaşka gördüğümüz kuşlar yaklaştıkça sıradan şekillere mi dönüşüyor? Yoksa bu kadar köşeli hale getirdiğimiz hayat, en olmadık yerde ellerimizden kurtulup uçuyor mu?
Neden karşıt gibi gözükenlerin bazen aynı olduğunu anlamak o kadar çok zaman alıyor veya aynı olanların aslında ne kadar farklı olduğunu anlamak istemiyoruz?
Gece ve gündüz arasında, siyahla beyaz arasında upuzun bir gri var; aradaki gri tonlar olmaksızın siyah ve beyaz yok. Hayatı “biz ve onlar” diye okumak, insanları “bizden ve onlardan” diye tasnif edince bu griden kurtuluyoruz? Arası yok! Ya bizden ya onlardan yana! Sınır tam neresi, ya sınırın sınırı? Yoksa aslında o sınır hep değişiyor mu? Dün bizim tarafta olan yarın karşı tarafta nasıl oluyor? Biz mi yerimize çakıldık, karşı taraftaki mi çok uzaklaştı?
RESİMDEKİ BEYAZ KUŞLARI GÖRENLER
Resimde sadece beyaz kuşları görenlerle, resimde sadece siyah kuşları görenlerin aslında aynı şekilde baktıklarını anlamak o kadar zor mu? Resimde sadece beyaz kuşları gördüğünüz için, “resimde siyah kuşlar var” diyen arkadaşlarınızla yolunuzu ayırdığınız, selamı sabahı kestiğiniz, onları “siyasal körlükle” suçladığınız oldu mu hiç? Resimde hem beyaz hem siyah kuşlar var diyenleri “idareimaslahatçı” diye küçümsediniz mi hiç? Yıllar sonra o resme yeniden baktığınızda hem siyah hem beyaz kuşları fark ettiğinizde içinizin cız ettiğini hissettiniz mi hiç? Yıllar yıllar önce, o resimde sadece beyaz kuşları görenlerin, daha sonra aralarından “resimde siyah kuşlar var” diyen liseli bir genç kızı pusuya düşürüp öldürdüğünü, yıllar yıllar sonra öğrendiğinizde ürperdiniz mi hiç?
Hiç şöyle düşündünüz mü; iyi ki aynı resme bakıp farklı resimler görebiliyoruz!
arasorbul - 7. Dez, 19:21